Ligjërimi politik sidomos në fushata elektorale është një nga treguesit e rëndësishëm për të kuptuar shumëçka mbi politikën, dinamikat, kandidatët, idetë etj. Studiuesit Roland Lami dhe Adela Danaj kanë analizuar në mënyrë të hollësishme gjuhën e përdorur nga Kosova dhe Veliaj në fushatën e fundit zgjedhore me qëllim matjen e cilësisë së demokracisë.
Dr. Roland Lami
MSc Adela Danaj
Ky studim ka si qëllim analizimin e ligjërimit politik që dominoi gjatë periudhës (para)zgjedhore në Shqipëri në vitit 2015 në kuadër të zgjedhjeve lokale për kryetar bashkie të Tiranës. Studimi është fokusuar në muajt Prill, Maj dhe Qershor 2015. Në qendër të studimit janë të gjitha deklaratat e bëra gjatë kësaj periudhe nga dy prej kandidatëve kryesorë në garë, Erjon Veliaj si përfaqësues i Partisë Socialiste (PS) dhe Halim Kosova përfaqësues i Partisë Demokratike (PD). Studimi u fokusua vetëm në këto dy figura politike dhe jo tek kandidatët e tjerë, për shkak të numrit të votave që ata mblodhën gjatë procesit zgjedhor, duke manifestuar shkallën më të lartë të vëmendjes së votuesve shqiptarë.
Një sipërmarrje e tillë përbën interes për faktin se ligjërimi politik i përdorur gjatë fushatave zgjedhore është një nga treguesit më të rëndësishëm në matjen e nivelit të demokracisë së një vendi. Ai ndikon jo vetëm në sjelljen votuese apo outcome-in e zgjedhjeve por në të njëjtën kohë dhe në cilësinë e demokracisë, sidomos në vendet me demokraci të pakonsoliduar, siç është Shqipëria. Nga ky këndvështrim, “gjuha” e përdorur gjatë fushatës elektorale është një indikator domethënës për të parashikuar se si do të drejtojnë dhe administrojnë drejtuesit e ardhshëm të administratës shtetërore. Nëse ligjërimi i tyre politik është i mbështetur në tone negative, kjo do të thotë se në terma afatgjatë, roli që do të luajnë të sapo ardhurit të fuqi në zhvillimin e mëtejshëm, nuk do të jetë aspak pozitiv (Johnston et al., 2004: 1).
Metodologjia
Nga pikëpamja metodologjike në këtë studim unë dhe kolegia Adela Danaj kemi përdorur analizën përmbajtësore të dokumenteve që janë përdorur si burim i mbledhjes së të dhënave. Si burim për mbledhjen e të dhënave u përdorën disa nga gazetat më të njohura në vend. Përzgjedhja e tyre nuk ishte rastësore dhe arsyetimi për përzgjedhjen e tyre u mbështet: (i) në numrin e lartë të shitjeve që ata kanë në vend si dhe (ii) mbi profilin e tyre. Gazetat që u përfshinë në studim janë: Mapo, Panorama, Gazeta Shqiptare, Shqip dhe Shekulli. Nga këto gazeta u shkëputën të gjitha deklaratat e të dy kandidatëve në garë për kryetar bashkie në Tiranë dhe segmenti kohor i përzgjedhur përfshiu periudhën Prill, Maj, Qershor.
Për realizimin e qëllimit të këtij studimi, u përdor i njëjti fjalor i ndërtuar më parë nga disa ekspertë të fushës, në kuadër të një studimi të ngjashëm të realizuar gjatë vitit 2012 nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë (OSFA). Në total u analizuan 75 deklarata të Veliajt dhe 72 deklarata të Kosovës. Kategoritë që u përdorën për të matur tonin e ligjërimit të tyre politik janë: (i) Karakteri (ii) Performanca (iii) Përkatësia. Kështu, në studim u vendos të përdoreshin të njëjtat kategori matëse që janë përdorur më parë në studimin e realizuar nga OSFA, me qëllim krahasimi. Konkretisht, Kategoria e Karakterit përmban 281 fjalë përshkruese negative (si për shembull injorancë, turp, mllef, kokëfortësisht, arrogant, s’ka vizion, horr, etj.). Kategoria e Performancës përmban 273 fjalë negative (si për shembull vjedh, kontrabandë, sundon, keqqeverisje, kontrollon, deformim, korrupsion, pasuron familjen, sorrollatet, përfitim, monopol, karrige, papunësi,etj.) Së fundmi, kategoria e Përkatësisë, e cila përfshin ato cilësime që një ligjërues bën për tjetrin duke e asociuar atë me një grup stereotipik me rezonanca kulturore negative, përmban 103 fjalë negative (për shembull oborrtarët, politika e vjetër, , kulla e pushtetit, klani, mafia, komunist, etj.).
REZULTATET E VEZHGIMIT
Kandidati Veliaj krahasuar me kandidatin Kosova përdor pak më shumë kritika dhe përshkrime negative ndaj kundërshtarit të tij politik në të treja kategoritë. Kjo do të thotë se për të gjitha deklaratat e marra në studim për periudhën tre mujore, Prill-Qershor 2015, Veliaj ka përdorur në total një gjuhë me tone negative në frekuencë pak më të lartë krahasuar me kandidatin Kosova.
Grafiku 1: Krahasimi i ligjërimit negativ të Veliaj dhe Kosova (me numrin total të deklaratave të secilit për periudhën Prill-Qershor 2015).
Për të parë më të detajuar se si është ndarë në përqindje gjuha që secili kandidat ka përdorur kur i është drejtuar tjetrit, gjithmonë sipas kategorive të analizës, është bërë një krahasim midis të dyve dhe të dhënat janë shfaqur në grafikët e mësipërm.
Grafiku 2: Ligjërimit negativ i Veliaj-t sipas kategorivë
Grafiku3: Ligjërimi negativ i Kosova sipas kategorivë
Ashtu sikurse lehtësisht dallohet, grafikët dëshmojnë se të dy politikanët kritikojnë duke u mbështetur tek Karakteri, Performanca dhe Përkatësia e kundërshtarit. Në fjalimet e tyre, të dy i fokusojnë mbi 45% të kritikave tek performanca e kundërshtarit si aktor politik, ndërsa pjesa tjetër është kritikë personale karakteri apo krahasime të kundërshtarit me grupe dhe figura politike me rezonanca negative. Megjithatë, Veliaj ka tendencë të përdorë pak më shumë kritika dhe përshkrime negative ndaj kundërshtarit të tij politik në të treja kategoritë
Në fakt këto rezultate ishin surprizuese duke qënë se Kosova nuk ka qënë një aktor aktiv politik dhe figura e tij si politikan nuk ka qënë në fokus krahasuar me Veliajn. E thënë kjo gjithmonë duke u referuar tek e kaluara e tyre si figura politike dhe jo figura publike.
Ndërkohë, verehen ndryshimet në ligjërimet e Veliajt dhe Kosovës nga periudha para fushatës, pra në muajin Prill, atëherë kur u bë dhe komunikimi zyrtar i kandidatëve për kryetar bashkie të qarkut Tiranë deri në një ditë para përfundimit zyrat të fushatës elektorale, më datë 19 Qershor 2015
Ligjërimi negativ i Erjon Veliajt kundrejt Halim Kosovës ka ardhur në rritje në dy kategoritë: karakter dhe përformancë, ndërsa ligjërimi negativ i kandidatit tjetër në kategorinë – përkatësi. Gjatë muajit Qershor ligjërimi negativ i Veliajt ka pësuar një rritje të konsiderueshme duke u përqendruar kryesisht në kategorinë e performancës, pavarësisht se Halim Kosova nuk ka qënë një figurë aktive politike dhe posti i tij drejtues në administratën shtetërore ka qenë i lidhur vetëm me periudhën kohore kur ai drejtonte qendrën spitalore Nënë Tereza në Tiranë.
Për të parë se në cilat periudha ligjërimi i secilit është më negativ, u krye gjithashtu një analizë ë ligjërimit të secilit sipas muajve. Siç del nga vëzhgimi ligjërimi negativ është në rritje të konsiderueshme në periudhën përpara zgjedhjeve. Megjithatë kjo rritje nuk është e njëjtë për të dy kandidatët. Veliaj e ka rritur me 50% frekuencën e përdorimit të ligjërimit politik negativ kundrej kundërshtarit politik në kategorinë e performancës gjatë muajit Qershor. Veliaj shfaq një tendencë qartësisht të dallueshme në lidhje me rritjen e frekuencës së përdorimit të terminologjisë negative në komunikimin e tij politik kur i drejtohet kandidatit Kosova.
Në studim u pa përdorimi i ligjërimit negativ politik për secilën kategori nga të dy kandidatët në garë për kryetar bashkie në Tiranë, të pasqyruara në gazetat e përzgjedhura si burimi i mbledhjes së të dhënave për këtë studim ku rezultoi: Shekulli, Mapo dhe Gazeta Shqiptare kanë pasqyruar më shumë deklaratat negative të kandidatit Kosova, gazeta Shqip ka pasqyruar në mënyrë të barabartë ngjyrat negative të ligjërimit politik të secilit kandidat, ndërsa gazeta Panorama është ajo që ka dalluar ndër të tjerat, duke qënë se ajo ka pasqyruar gati trefishin e herëve deklaratat me ngjyra negative të ligjërimit politik të kandidatit Veliaj kundrejt Kosovës.
Grafiku 7: Pasqyrimi i ligjërimit politik të Veliajt sipas kategorive në Median e shkruar
Grafiku 8: Pasqyrimi i ligjërimit politik të Kosovës sipas kategorive në Median e shkruar
Shekulli dhe Mapo kanë patur frekuencë të ngjashme në mbulim të deklarateve të të dy kandidatëve, ndaj dhe shpërndarja e fjalorit të përdorur në të treja kategoritë shfaqet me një diferencë të vogël. Ndërkohë në Gazetën Shqiptare dhe Shqip kemi një tjetër situatë, te dy gazeta kanë patur thuajse mbulim të njëjtë në termat e ligjërimit politik të përdorur nga të dy kandidatët para dhe gjatë fushatës së zgjedhjeve elektorale në Tiranë.
Vlen të theksohet se këto të dhëna nuk mund të lexohen si pozicionime të gazetave në pasqyrimin e ligjërimit të kandidatëve në fjalë, por më shumë si diferencat e shfaqura në secilën prej tyre, ku sigurisht, arsyet që e prodhojnë atë mund të përbëjnë një interes për studime të mëtejshme mbi këtë çështje. Kjo do të thotë, se studime të mëtejshme mund të kenë në fokus të tyre mbulimin mediatik për të gjeneruar të dhëna të mëtejshme në lidhje me median si instrument gjatë periudhave delikate, siç janë periudhat para apo gjatë fushatave zgjedhore. Për tu rikthyer në të dhënat e grafikut të mësipërm, është lehtësisht e dallueshme se si në gazetën Panorama, elementët e komunikimit politik negativ të kadidatit Veliaj shkëputen në distancë nga kandidati kundërshtar. Duhet ritheksuar se këto të dhëna nuk tregojnë se si është pozicionuar secila gazetë në përçimin e lajmit mbi secilin kandidat, por diferencat e shfaqura në secilën prej tyre, mund të përbëjnë një interes për studime të mëtejshme të hollësishme mbi këtë çështje.